mardi 17 mars 2020

کورتەیەک لە ڕۆمانی ((خەونی پیاوە ئیرانییەکان)) - ماردین ئیبراهیم



ناوی کتێب: خەونی پیاوە ئیرانییەکان
ناوی نووسەر: ماردین ئیبراهیم
بابەت: ڕۆمان
دزگای چاپ و بڵاوکردنەوە: ئەندێشە - سولێمانی
نۆبەتی چاپ: چاپی سێیەم 2016
ژمارەی لاپەڕە: 188 لاپەڕە

نووسەر

ماردین ئیبراهیم، شاعیر و ڕۆماننووس و وەرگێڕ.

ڕۆمانی ((خەونی پیاوە ئیرانییەکان))
دیوی دەرەوەی

ڕۆمانەکە، لە ساڵی 2016 چاپی سێیەمی بڵاوکراوەتەوە. لە سێ بەش پێکهاتووە، هەر بەشێکیش لە چەند سێنێک پێکهاتووە. لە هەر سێنێکدا، باسی ژیانی کەسێک دەکات، بە جۆرێک، بە خوێندنەوەی تێکڕای کتێبەکە، خوێنەر ناوەڕۆکی ڕووداوی ڕۆمانەکانی بۆ ڕوون دەبێتەوە. بەڕگەکەی وێنەیەکی هونەرەی لەسەرە، بە جۆرێکە هەست دەکەیت تابڵۆیەکە، ڕێک ئاماژە بە ناوەڕۆکی کتێبەکە دەکات. 

تایتڵ

ماردین، تایتڵی ڕۆمانەکەی لە خەونی سێ پیاوی ئیرانی دروستکردووە، کە جێگایەکیان لە ڕووداوەکانی ڕۆمانەکەدا گرتووە و باسیان دەکرێت. ئاماژە دەکات بە خەونی سێ پیاوی ئیرانی، خەڵکی مەشهەدن، کە هەمان خەون دەبینن لە بارەی منداڵێک لە ئەربائیلۆ (هەولێر)، ئەو مناڵە دەبێتە ببردرێتە دەرەوەی قەڵاکە تا ژیانی بپارێزرێت، ئیتر ئەو سێ پیاوە ئیرانییە بڕیار دەدەن بچەنە ئەربائیلۆ، تا بە باوکی بڵێن کە ژیانی مناڵەکە لە مەترسی دەایە، دەبێت لە دەرەوی قەڵات بپارێزرێت، تاوەکو ئەو مناڵە لە دوایی ببێتە فریادرەسی دەستنوسێک. بۆ تێگەیشتنی زیاتر، ڕووداوەکانی ڕۆمانەکە بخوێنەوە.  

ناوەڕۆک

بە شێوەیەک، ئەم ڕۆمانە باس لە چۆنیەتی پاراستنی دەستنووسی ((مەم و زین)) ی ئەحمەدی خانێ دەکات، لە جزیرە و بۆتان، لە سەردەمی عوسمانییەکان تا ساتی بە چاپگەیاندنی لە کوردستانی عێراق: چۆن لە سەردەمی عوسمانییەکان، ئەحمەدی خانێ سێ کۆپی لە دەستنووسەکە کردووە، چۆن دەستەی خەنجەرەکانی شەو هەوڵی لەناوبرنی دەستنووسەکەیان داوە، چۆن ئەحمەدی خانی لە حەشمەت دزران و فەوتانی دەستنووسەکە دەمرێت، چۆن دواترین دەستنووس لە لایەن پیاوێکی ماڵاتی بە ناوی ((شەوکەت)) دەبردرێت، ئینجا هەر لەلایەن هەمان کەس دەپارێزرێت و وەسیەتی پاراستنی دەکرێت، چۆن دەستنووسەکە لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر دەپارێزرێت، چۆن دواترین دەستنووس دەگات بە ((لاس))، کارەکتەرێکی ڕۆمانەکە، چۆن لاس لەسەر دەستنووسەکە دەکوژرێت، دواجار چۆن دەستووسەکە، لە ساڵانی دواتر دەگات بە کارەکتەرێکی تری ڕۆمانەکە ((میلیاس))، ئینجا چاپ دەکرێت و بڵاو دەکرێتەوە.

بە شێوەیەکی تر، ئەم ڕۆمانە باسی پەرتەوازەبوونی خێزانێکی کوردی عێراق دەکات لە ساڵانی هەشتاکان، باسی سەرەتای ژیانیان دەکات لە ئەربائیلۆ ((هەولێر)) و ژیانی دواتریان لە ئاوارەیی لە بەریتانیا،  باسی چۆنەیتی گەیشتنیان بە ئەوڕوپا دەکات، باسی خۆشەویستی ئۆفیلیا و میلیاس دەکات، کە دوو نەوەی ئەو خێزانەن. هەروەها، باسی ژیانی ئاوارەیی کوڕێکی ئەلبانی دەکات، کە چۆن لە شەڕی سربیەکان و ئەلبانیەکان، ژیانی تێکدەچێت و بۆ ئازادبوونی، خۆی دەکەینێتە بەریتانیا،  وە چۆن لەگەڵ ئەو خێزانە ئاشنا دەبێت و تێکەڵیان دەبێت. 

ڕووداوەکان   

کچێکی بەریتانی، دوای تەواو کردنی خوێندنی دەرووناسی لە زانکۆیەکی لەندان،  پێچەوانەی خووی ژیانی ئاسایی، بڕیاردەدات لەگەڵ هاوڕێکانی بچێتە باڕ چەند ساتێکی خۆش بەڕێبکات، لەوێ بلیتێکی یانسیب دەکڕێت، شەنس یاوەری دەبێت و پارەیەکی زۆر دەباتەوە، بە پارەکە سەنتەرێکی بۆ کەسانی تووشبوو بە نەخۆشی خەمۆکی دەکاتەوە. ڕۆژێک، کچێکی لاو  کە ناتوانێت قسەبکات، لەگەڵ دایکی دێنە سەنتەرەکە. کچەکە لە لایەن دایکییەوە لە بنکەکە ناونووس دەکرێت. کچەکە ناوی ((ئۆفیلیایە))، شەش مانگ لەسەنتەرکە دەمێنیتەوە. لەم ماوەیە ئۆفیلیا داوا لە کچە بەریتانییەکە دەکات کە چەند پەڕ و قەڵەمێکی پێ بدات، چونکی نیازی بوو کتیبَک بنووسێت. دواجار، ئۆفیلیا کتێبەکە تەواو دەکات و دەیدات بە کچە بەریتانییەکە. دوای ئەوە باری دەروونی ئۆفیلیا خراپتر دەبێت و بۆ نەخۆشخانە دەگوازرێتەوە؛ دەمرێت یان شێت دەبێت نازانین، بەڵام ئەوەی گرنگە کتێبەکەیە.  ئۆفیلیا چی نووسیووە؟ چۆن گەیشتووە بەم بارەی ئێستایی؟ ئیتر ئەو کچە بەریتانییە، ئەو کتێبە بڵاودەکاتەوە.

ئۆفیلیا، لە دایکێکی کورد و باوکێکی ئینگلیزە. تا تەمەنی شازدە ساڵی دەخوێنێت و لە ترسی ڕەگەز پەرستی ئینگلیزەکان لە خوێندن دەوەستێت و لەگەڵ باوکی لە دوکانی عەترفرۆشتن دەست دەکات بە کارکردن، باوکی لە گوڵ و گیایی کێوی بۆن و دەرمان دروست دەکات. ڕۆژێکیان، باوکی لە لایەن چەند سەرخۆشێکی ئینگلیز لە دوکانەکەی دەکوژرێت، بە بینینی ئەم دیمەنە، ئۆفیلیا توانای قسەکردن لە دەست دەدات.

ئۆفیلیا میلیاسی خۆش دەوێت، کوڕی پووریەتی. هەر لە مناڵییەوە بەیەکەوە خوێندوویانە و گەورە بوونە، بەڵام باوکی میلیاس، خانی، پیاوێکی ناجێگیر و پڕ لە نهێنییە، لە کوردستانی عیراق ڕایکردووە: لە هەشتاکان، ژن و مناڵیکی هەبووە، لە ئەربائیلۆ ((هەولێر))، لە قەڵات دەژیا، ڕۆژێک سێ پیاوی ئیرانی، لە مەشهەدەوە دێنە لای، پێی دەڵێن هەرسێکیان هەمان خەونیان بینییوە، بەگوێرەی خەونەکەیان دەبێت مناڵەکەی بباتە دەروەی قەڵات ئەگیان دەکوژرێت، کاتێکیش مناڵەکە ڕزگاری دەبێت، دەبێتە فریادرەسی دەستنووسێک. هێشتا سێ پیاوە ئیرانییەکە، خانییان جێ نەهێشتووە، لە لایەن چەند چەتەیەکی ئەو کاتەی هەولێر، پەلامار دەدرین، خانی خۆی ڕزگار دەکات، بەڵام سێ پیاوە ئیرانییەکە و ژنەکەی لە لایەن چەتەکانەوە دەبردرێن، ژنەکەی دەدەنە ئاسایش و کەس نازانی چی بەسەر دێت، هەرچی سێ پیاوە ئیرانییەکەی لە لایەن چەتەکانەوە سەریان دەبڕدرێت بە پارە، سەرەکانیان بە حکومەتی ئەوکاتی عێراق دەفرۆشنەوە.

 خۆشبەختانە، بەر لەهاتنی چەتەکان، ژنەکە مناڵەکەی لە لای ژنێکی نەزۆکی جیرانەکەیان دانابوو، بۆیە چەتەکان ئەو نادۆزنەوە. ئیتر ئەو منداڵە، لاس، لە لای ئەو ژنە بەخێودەکرێت. خانیش هەرگیز بۆ ناو قەڵا ناگەڕێتەوە و دەچێتە چیاکان و لە ریزی پێشمەرگە دژی حکومەت خەبات دەکات. لەوێش لە دەستی نادادپەروەری، بێزار دەبێت، ڕوو لە هەندەران دەکات و دەچێتە بەریتانا، ژیانی هەوسەرگیری لەگەڵ پووری ئۆفیلیا پێکدەهێنێت و مناڵێکی دەبێت بە ناوی ((میلیاس)).

لاس گەورە دەبێت، شاعیرە، لە چایخانەی مەچۆکۆ دادەنیشێت، عاشقی کچێیکە بەناوی ((دەنکە هەنار))، کوڕەمامەکانی ئەو کچە، هەمان ئەو چەتانەن کە دایکی و پیاوە سێ ئیرانییەکانیان کوشت. کچەکە لە سەر میرات، لەگەڵ کوڕە مامەکانی پەیوەندییەکی باشی نابێت، لە هەمان کات، ڕۆژێک لەگەڵ لاس لە پاڕکێک لە لایەن کوڕە مامێکی دەبینرێت، ئەوەش مەرگی دەنگە هەنار مسۆگەر دەکات. ئیتر لاس بێزار دەبێت، ڕوو لە ئیران دەکات، لەوێشەوە بۆ ئیتاڵیا. لەوێ ئیلیا، دەناسێت، کوڕێکی بۆسنیاکییە، هەردووکیان لە ڤێنسیاوە بەرەو ڕۆم دەڕۆن، ئینجا بۆ بەریتانیا. لاس دوای گەیشتن و قسەکردن لەگەڵ خانی، لەگەڵ باوکی، بە ماوەیەک بۆ کوردستان دەگەڕێتەوە. خانی باوکی دەمرێت و نووسراوێک بۆ میلیاس جێدەهێڵت، ئیتر میلیاس هەموو ڕاستیەکان دەزانێت. بەڵام لاس، کاتێک دەگەڕێتەوە کوردستان، بە ماوەیەک دەچێتەوە مەشهەد و بە گوێرەی خەونی سێ ئیرانییەکە، دەچێت دەستنووسەکە بهێنێت. ئەو دەستنووسە ((مەم و زینە)). باشە ئەو دەستنووسە لەکوێ هات؟ چۆن گەیشتە ئێرە؟

لە سەدەی حەڤدەم، لە ژێر فەرمانڕاوایەتی عوسمانیەکان، دەستەیەک هەبوو بەناوی ((دەستەی خەنجەرانی شەو))، هەرچی دەستنووسی دانسقە بوایە لەناویان دەبرد. ئەحمەدی خانێ، هەستی بەمە کردبوو، بۆیە سێ نووسخەی لە دەستنووسی ((مەم و زین)) کرد. نووسخەیکی لە لای مەلایەک دانا، نوسخەیەکیش لە لای هاوڕێیەکی کۆنی، دانەیەکشی لای خۆی هێشتەوە. بەڵام دووانەکەی تر لە لایەن ئەندامانی ئەو دەستەیە لەناو بردران، دانەکەی تر، خانێ لای خۆی دانابوو. پیاوێکی ماڵاتی بە ناوی ((شەوکەت)) لە لایەن دەستەکە ڕادەسپێردرێت، دواترین دەستنووس لەناو ببات. ئیتر دواترین دەستنووسیش لە ئەحمەدی خانێ بە زەبر دەستێنرێت و بۆ شەوکەتی دەهێنن. ئەحمەدی خانێ لە حەشمەت ئەوە دەمرێت، بەڵام شەوکەت، خۆشی عەشقێکی ناکامی هەبوو، بۆیە بە خوێندنەوەی مەم و زین، پەشیمان دەبێتەوە لەوەی لەناوی ببات، ئیتر بڕیار دەدات دەستنووسەکە بپارێزت، بۆیە بە خێزانەوە لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی ڕادەکەن و دەچنە مەشهەد، لە ژێر ئیپراتۆریەتی سەفەوی، ژیان دەکەن، بۆ مناڵەکانی وەسیەت دەکات ئەو دەستنووسە بپارێزن، تا ئەوکاتەی کەسێک دێت و نیشانەکانی هەڵدەدات. ئەوکاتە دەستنووسەکە بەو بدەن. بەمەش ئەو دەستنووسە، نەوە دوای نەوە دەمێنێتەوە.

تا ئەو کاتەی، لاس دێتە مەشهەد و لە یەکێک لە نەوەکانی ئەو بنەماڵەیە، داوای دەستنووسەکە دەکات و نیشانەکان دەڵێت، ئیتر بە گوێرەی خەونی سێ پیاوە ئیرانییەکە، لاس دەبێتە فریاد ڕەسی دەستنووسەکە، بەڵام ئەوە کۆتایی نییە. لاس لە ئەربائیلۆ، دەستنووسەکە دەشارێتەوە. ڕۆژێک ئامۆزاکانی دنکەهەنار، چەتەکان، لە لایەن پیاوانی تورک ڕادەسپێردرێن، لاس بکوژن و دەستنووسەکەیان بۆ ببەن، ئەوانیش جێبەجێی دەکەن، لاس دەکوژن، بەڵام دەستنووسەکەیان دەستناکەوێت. ئیتر، پیاوە تورکەکان پەیوەندیان لەگەڵ چەتەکان تێکدەچێت و وازدەهێنن.

میلیاس بە زانینی ڕاستیەکان، دەگەڕێتەوە کوردستان، بەدوای لاسی برایدا دەگەڕێت. لە قەڵات، ژنە نەزۆکەکە، بەخێوکەری لاس دەدۆزێتەوە، لەوێش بە کۆتایی ڕووداوەکان دەگات، ئیتر، دەستنووسی مەم و زین چاپ دەکات و بڵاو دەکاتەوە.

دواجار، میلیاس دەگەڕێتەوە بەریتانیا، لە شەوی سەری ساڵ، لەگەڵ ئۆفیلیای بێدەموزار، دەچێتە دەرەوە. لەسەر ئەو پردەی کە دەکەوێتە سەر ڕووباری تۆماس، بۆ ئازاد کردنی مناڵێک، میلیاس خۆی دەکاتە ڕووبارەکە، بەڵام نە مناڵەکە ڕزگار دەکات، نەخۆشی پێ رزگار دەکرێت. ئیتر ئۆفیلیا لە حەشمەتان دەبوورێتەوە و دەکەوێتە نەخۆشخان. بەم حاڵەیەوە، دایکی دەیبات بۆ سەنتەرەی تایبەت بە نەخۆشی خەمۆکی.   

بیرۆبۆچوونی کەسی

سەرەتا دەمەوێت باسی شێوازی گێرانەوەکە بکەم، جۆرێکە ئاسان نییە بڵێیت نووسەر چۆن دەگێڕێتەوە، چۆنکە کەسی یەکەمی تاکی ((من))ی بەکار هێناوە، بەڵام ئەو ((من))ە ئاماژە بە هەمان کەس ناکات، بەڵکو کۆمەڵە کەسێکە. واتا کاتێک نووسەرە دەیەوێت، زانیاری لەبارەی وردەکاری پێشینەی ڕووداوێک بدات، ئەوە ڕاستەوخۆ، کەسایەتی ڕووداوەکە دەکاتە ((من)) و دەیگێڕێتەوە. بەمەش هەرجارە، ((من)) ئاماژە بە کەسێک دەکات. 

لەڕووی زمانەوە، زمانێکی خۆشی کوردی بەکارهێناوە، لە وشەی بێگانە بەدوورە، واتا وشەی ئینگیلیزو فەڕەنسی، هتد، تیادا بەدی ناکەیت، بەڵام لەوشەی زمانی ((فارسی و تورکی و عەرەبی)) بەدوور نییە. پێشتریش گوتوومە، زمانی کوردی زمانێکی تێکەڵە، ناکرێت، وشەی وڵاتانی دەورەوبەری تیانەبێت. 

لەڕووی کات و شوێنەوە، کەمێک سەختە بزانیت، ڕوودوای ڕۆمانکە لە چ شوێنێک و لە چ ساتێکە، چۆنکە نووسەر لە سەردەمێک بۆ سەردەمێکی تر، لە شوێنێک بۆ شوێنیکی تر دەڕوات: لە سەردەمی عوسمانی بۆ ساڵانی هەشتاکان، پاشان بۆ ساڵانی دووهەزار دەڕوات،  لە جزیر و بۆتان بۆ مەشهەد، عێراق، بەریتانیا دەڕوات. بۆیە کەمێک ئاڵۆزە. 
هەروەها، ماردین، لەم ڕۆمانەدا، هەموو کەسایەتییە سەرەکییەکان دەمرێنێت، خانی، لاس، میلیاس، ئەحمەدی خانێ، سێ پیاوە ئیرانییەکە.... ئەوەش تایبەتمەندییەکی جیاوازە، لە ڕۆمانی نووسەرانی تر، بەو شێوەیە، کەسایەتییەکان نامرن.  

چەند وتیەیەکی جوان لە ڕۆمانەکەدا

((برادەرایەتی و ئیرەیی هەمیشە دراوسێی یەکترن، هەمیشە هەستی ئیرەیی بەرامبەر ئەو کەسانە دەمانگرێت، کە بە ئەندازەیەک  لیمانەوە نزیکن))

((ئەگەر لە ڕۆژی ماڵئاواییکردن لە تۆ من نەمردم، ئەوا تۆ لە ریزی دۆستان بە ئینسافدا حیسابم مەکە. "سەعدی شیرازی"))

((ئاخر ئێمەی کچان هەمیشە لە ناوەوە هەستێکمان هەیە و بە دەم شتێکی تر دەردەبڕین، ئێمەی کچان قەت حەز ناکەین کوڕان بەپێی ئەوە ڕەفتار بکەن، کە ئێمە دەیڵێین، بەڵکو پێمان خۆشە کوڕان بە دەم هاواری ناوەکی ئێمەوە بێن))

کورتەیەک لە ڕۆمانی ((خەونی پیاوە ئیرانییەکان)) - ماردین ئیبراهیم


vendredi 13 mars 2020

کورتەیەک لە ڕۆمانی ((تێنووەتی)) - ئەمێلی نۆتۆب


ناوی کتێب: تێنووەتی
ناوی نووسەر: ئەمێلی نۆتۆب
بابەت: ڕۆمان
دزگای بڵاوکردنەوە: ئەلبن میشێل - فەڕەنسا
نۆبەتی چاپ: چاپی یەکەم 2019
ژمارەی لاپەڕە: 160 لاپەڕە

نووسەر

ئەمێلی نۆتۆب، ژنە نووسەرێکی بەلجیکییە، بە زمانی فەڕەنسی دەنووسێت. کچی دیبلۆماتکاری بەلژیکی، پاتریک نۆتۆمبە، لە 13 ی ئابی ساڵی 1967، لە شاری (کۆبێ)ی ژاپۆن لەدایک بووە. لەوێ بە قووڵی تێکەڵی کولتوور و نەریتى ژاپۆنى بووە. یەکەم ڕۆمانى لە ساڵی 1992 بە ناوى (پاکیزەى پیاوکوژەکە) بڵاوبۆتەوە. کتێبەکانی زیاتر لە شێوەی (ئۆتۆبیوگرافیا) دەنووسێت، واتا ژیانی خۆی بە دەستی خۆی دەگێڕێتەوە. ئامانج لە نووسینەکانی، ناساندنی کولتوری ژاپۆنییە بە فەڕەنسی زمانان. بۆیە لە زۆرینەی ڕۆمانەکانی بەراردی نێوان کولتوری ژاپۆنی و ڕۆژئاوایی دەکات. لە ژیانی معریفیدا، چەندین خەڵاتى ئەدەبی بەدەست هێناوە لەوانە (خەڵاتى ئەکادیمیای فەڕەنسی، خەڵاتى ژۆن ژینۆ، خەڵاتى فلۆر). دواترین ڕۆمانێکی کە تا ئەوساتەی نووسیبێت، ((تێنووەتی))یە، لە ساڵی 2019 بڵاوبووتەوە.   

ڕۆمانی ((تێنووەتی))

دیوی دەرەوەی
ڕۆمانەکە لە ساڵی 2019، لە دەزگای چاپ و بەخشی ئەلبین میشێل، لە فەڕەنسا بڵاوبووتەوە. هیچ دابەشکردنێکی ژمارەیەی یان هێمای بۆ نووسینی کتابەکە نەکردوو، بەڵکو ڕاستەخۆ دەست پێدەکات، دوای نووسێنی چەند پەڕێک، ڕادەوەستێت و دەچێتە پەڕێکی نووێوە. خوێنەر تۆماتیکی هەست دەکات چووتە بەشێکی تر. لە کۆتای کتێبەکەش، بە هەمان شێوە، خالێک دادەنێت و دەوەستێت.  

تایتڵ

ئەمێلی کورترین تایتڵی بۆ ئەم ڕۆمانە داناوە، تەنها لە چوار پیت پێک دێت، ((سواف)) تێنووەتی. مانای تایتڵەکەشی بۆ دوو بار دەگەڕێتەوە، یەکەم، بۆ تێنووەتی عیسای مەسح دەگەڕێتەوە، کاتێک لەسەر خاچ هەڵواسراوە، لە خودا بێومێد بووە و داوای ئاو دەکات. دووەم، بۆ قۆناغی دووەمی ژیانی عیسا دەگەڕێتەوە، کە بە کوێرەی ئەمێلی، ژیانی عیسای مەسیح سێ قوناغ بووە، عیشق، تێنووەتی، مردن. بۆیە دەلێت ((بۆ ئەوەی هەست بە تێنووەتی بکەیت، پێویستە رۆحلەبەر بیت، جا من هێندە بەهێز هەستم پێکردووە، بوومە بە مردووێکی تێنووکراو، ڕەنگە هەرئەوەش مانای ژیانی تاهەتایی بگەینێت)). 

ناوەڕۆک

لەم ڕۆمانەدا، ئەمێلی جیا لەهەموو ڕۆمانەکانی تریدا، باس لە دواترین ساتەکانی ژیانی عیسای مەسیح دەکات. لە دادگاییەکەی بۆ زیندووبوونەوەی، ڕێک هاوشێوەی ئەوەی مێژوو دەیگێڕێتەوە، بێ هیچ دەستکارییەکی. وەلێ، لە ڕۆمانەکەدا، ئەمێلی هەستی خۆی لە ڕێگای کەسایەتی عیساوە دەگێڕێتەوە، واتا گێڕانەوەکە بە زاری کەسیی یەکەمی تاکی ((من))ە، ئەو ((من)ەش عیسای مەسیحە. وەلێ ئەوی دەیڵێت و دەیبێژێت، قسەی ئەمێلییە، نەوەک ئەوەی کە عیسا لە ژیانی ڕاستەقینە گوتبێتی، بۆیە ڕۆمانێکی فیکشنە (خەیاڵییە). زیاتر هەست و ڕووانینی ئەمێڵی پیشان دەدات، لەوەی ڕاستەقینەی عیسا پشان بدات، چونکە ئەوەی عیسا لە گێرانەوکەدا دەیڵێت لە ناخی خۆیەتی، لەوەی لەگەڵ دەورووبەر قسە بکات، هەموو گێڕانەوەکە لە ناوخ و مێشکی کەسایەتی سەرەکی ڕۆمانەکەوەیە، دەورووبەر نە دەیبینن، نە دەیبیستن، نە هەستی پێدەکەن. فۆکسی گێڕانەوەکە لەسەر هەست و نەست، ڕوانین و تێفکرین، ئومێد و بێهوایی، ئێش و ئازاری عیساوەیە، عیسایەکی ئینسانی بێتوانا، هاوشێوەی بەنکراوەێکی داماو، لەوەی کەسایەتی پەیامبەرێکی ئاسمانی هەبێت.   
هەروەها، باس لە خۆشەویستی عیسا دەکات بۆ مادلێن (مریەم): بە گوێرەی ئینجیلی کەنعانی، مریم خەڵکی گوندی مەجدەل بوو، لە مزگێنی نوێدا، زۆر ناوی بردراوە. لە ئینجیلی لۆقا، ئەم ژنەیە کە عیسا لە شەیتا پاکی کردووتەوە. لە دوای دایکی خۆی، وەک قوتابیەکی ئافرەت، نزیکترین بووە لێی. جا ئەمێلی بە بوێری و ئازادی نووسەرایتی خۆی، لەم کتێبە خولیای خۆشەویستی عیسا بۆ مریەمی مەجدەلی دەوروژێنێت و ئاماژەی پێدەکات. 
هەروها باس لە ئیمان دەکات، بۆیە لە زمانی عیسای ڕۆمانەکەیەوە دەڵێت ((چۆن دەزانین ئیمانمان هەیە؟ بۆ یەکلایکردنەوەی هەبوونی ئیمان، پێیوست بە هیچ بیرکردنەوەیەک ناکات، وەک عیشق وایە، خۆمان وەک عیشق هەستی پێدەکەین)). 

ڕووداوەکان   

 هەروەک گوتمان، ڕووداوەکان ڕێک هاوشێوەی مێژووە، هیچ گوڕانێکی تیانییە. مەشهەدی گێڕانەوەکە لە دادگاوەیە، عیسا لە دادگا تاوانبار دەکرێت، پاشان تەنها دەکرێت تا بۆ ڕۆژی دواتر لە خاچی بدەن. لە تەنهایی بیر لە دایک و خۆشەویستەکەی، مریەمی مەجدەلی، دەکاتەوە، حەزدەکات باران ببارێت و لە خاچدانەکەی دوابخرێت. دەیبەن و لە خاچی بدەن: لێرەدا، هەست دەکات هیچ پەرچووێکی پێناکرێت، باوکی (خودا) پشتی تێکردووە، بۆیە بڕیاردەدات ((قووبڵ))ی چارەنووسەکەی بکات. لە  گۆلگۆتا، ئەو شوێنەی عیسا لە لایەن ڕۆمانیەکانەوە لە خاچدەدرێت: قامچی و ئێش و ئازار، قوڕ، باران، کۆمەڵی خەڵک، تەنهایی، داماویی، چەکوژ و بزمار، خوێن، تێنووەتی، بێهیوای، نەبوونی هاوکاری باوک، بیرنەکردنەوەی ئینسانەکان، مردن. دواتر، تەرمەکەی بە دایکی دەرێتەوە و دەیبەن بۆ ئەشکەوت و لەوێ بۆ هەمیشە دەیخەوێنن. لەوێ تەنها جێی دهێڵن، پاشان عیسای مەسح زیندوو دەبێتەوە. 

بیرۆبۆچوونی کەسی

بەڵێ، ڕاستی، ئەمێلی لە ڕووی زمانەوە، تابڵێیت ورد بەکاری دەهێنێت، واتا بە کەمێک وشە و تێڕم، مانایەکی زۆر دەدات، بەمەش کورت بڕی لە نووسین دەکات. بۆیە بەڕای من، خوێندنەوەی ئەمێلی ئاستێکی زمانی باشتی دەوێت. ناسینێکی باشی تێرمەکانی دەوێت. 
یاری بە وشەکان دەکات و وشەی غیرە فەڕەنسی بەکار دەهێنێت، لاتینی، ئینگلیزی، تەنانەت ژاپۆنیش. ئەمەش وادەکات، خوێنەر لە زمانی تر بگەڕێت تا مانای وشەکان بدۆزیتەوە. زۆر جار هەشە، وشە بێگانەکە وەک تێڕم بەکاردەهێنێت و پێناسەکەی لە پاڕاگرافی دواتر دەدات بە دەستەوە. 
لە زۆرێک لە ڕۆمانەکانی، حەز دەکات زیاتر باس لە هەستەکان بکات، تام و بۆن و بیستن، واتا لە ڕێگای هەستەکانییەوە خۆشی لە شتەکان دەبینێت و باسی دیاردەکان دەکات، لێرە لە ڕێگای هەستی تێنووبوونەوە، لە ڕۆمانەکانی تر (بیۆگرافیای برسیەتی) بە نمووونە لە ڕێگای هەستی برسیەتییەوە. پیموایە تێگەیشتنی ئەمێلی بۆ جیهانی دەورووبەری لە ڕێگای هەستەکانییەوەیەتی. 
بە گشتی، خۆشیم لە خوێندنەوەی ڕۆمانەکا دێت، لە سایەوەی ئاشانای دواترین ساتەکانی ژیانی عیسا دەبین، بەڵام بە هەست و ڕوانینی ئەمێلییەوە، بۆیە هانی هەموو کەسێک دەدەم بیخوێنێتەوە. 

چەند وتیەیەکی جوانی ئەمێلی لە ڕۆمانەکەدا

(( من ئیماندارم. ئەو ئیمانەش هیچ مەبەستێکی نییە. بەو مانایە نایەت کە من بڕوام بە هیچ نییە. بڕواهەبوون تەنها بە مانا ڕەها فرمانییەکەیەوە جوانە. ئیمان هەڵوێستە نەوەک گرێبەستێک. هیچ خانەی هەڵبژاردنێک نییە، کە  تۆ ((تک)) سەح لە یەکیان بدەیت)).
((بۆ ئەوەی هەست بە تێنووەتی بکەیت، پێویستە رۆحلەبەر بیت، جا من هێندە بەهێز هەستم پێکردووە، بوومە بە مردووێکی تێنووکراو، ڕەنگە هەرئەوەش مانای ژیانی تاهەتایی بگەینێت))
((چۆن دەزانین ئیمانمان هەیە؟ بۆ یەکلایکردنەوەی هەبوونی ئیمان، پێیوست بە هیچ بیرکردنەوەیەک ناکات، وەک عیشق وایە، خۆمان وەک عیشق هەستی پێدەکەین))
((مردن، باشترە لە مەرگ، بەهەمان شێوە، خۆشویستن زۆر باشترە لە خۆشەویستی. جیاوازی گەورەی نێوان من و باوکم لەوە دایە، ئەو لەگەڵ خۆشەویستی دایە، کەچی من خۆشویستن. خودا دەڵێت کە خۆشەویستی ئەو بۆ هەموو کەسێکە. کەچی من خۆشەویستی ئەنجام دەدەم، دەبینم ئەستەمە هەموو کەسێکم بە هەمان شێوەیی یەکتر خۆش بووێت)). 
((عیشقی خودا، وەک ئاو وایە، هەرگیز تێرنابی لێی. تا زیاتر لێی بخۆیتەوە، زیاتر تێنووی دەبیت. دوجار لەزەتێکی لێدەبینیت کە لە بەهای ئارەزووکردنی کەمناکاتەوە)).   
((باوکم جۆرێکی سەیری روحلەبەری دروستکردووە: یان کەسانێکی زۆڵن خاوەن بیروڕای خۆیانن، یان کەسانێکی میهرەبانی بێ عەقڵن)). 

ڕۆمانی ((تێنووەتی)) - ئەمێلی نۆتۆب



samedi 29 février 2020

کورتەیەک لە کتێبی ((چەند نامەیەکی فەڕەنسی)) - فەرهاد پیرباڵ



ناوی کتێب: چەند نامەیەکی فەڕەنسی 
ناوی نووسەر: فەرهاد پیرباڵ 
بابەت: نووسراو
دزگای بڵاوکردنەوە: سەنتەری ڕووناکبیری هەتاو 
نۆبەتی چاپ: چاپی دووم 2006
ژمارەی لاپەڕە: 124 لاپەڕە
نووسەر
فەرهاد پیرباڵ نووسەر، شاعیر، گۆرانی بێژ، وێنەکێش، شانۆکار، ڕەخەنەگر و فەیلەسوفێکی کوردە. لە ساڵی (1961) لە شاری هەولێر، لە باشوری کوردستان لە دایکبووە. لە ساڵی (1984) لە زانکۆی سلێمانی خوێندنی لیسۆنسی لە زمان و ئەدەبی کوردی تەواو کردووە. لە هەمان ساڵ، چووتە ڕێزی نووسەرانی شاخەوە، لەوێ یەکەم کتێبی، کە شانۆنامەیەکە، بە ناونیشانی "ماڵئاوا ئەی وڵاتەکەم" چاپکردووە. لە ساڵی (1986) کورستانی جێهێشتووە و بەرەو فەڕەنسا ڕۆیشت. لە بواری ئەدەبی کوردی لە زانکۆی سۆربۆن درێژی بە خوێندنی دا، لە ساڵی (1994) دکتۆرای لە بواری «مێژووی نوێی ئەدەبی کوردی»دا بەدەست هێناوە و لەهەمان ساڵ گەڕاوەتەوە بۆ کورستان، لە زانکۆی سڵاحەددین بووە بە مامۆستای زانکۆ. سەنتەری شەرفخانی بەتلیسی لە هەولێر دامەزراندووە. لەگەڵ "تەرزە جاف" هاوسەرگیری کردووە و دوو منداڵی هەیە (کوڕێک و کچێک)، بەناوەکانی "ڕۆدن"، "تنۆک".  دواتر، لەگەل خێزانەکەی جیابووتەوە.
دیوی دەرەوەی
کتێبەکە لە ساڵی (2006) چاپی دووهەمی لە لایەن دزگای سەنتەری روناکبیری هەتاو بۆکراوە. کتێبەکە بە وتەیەکی "گۆران" دەست پێدەکات. بە (29) فاکس یان یەکە ناوەڕۆکی کتێبەکە تەواو دەبێت، ئینجا، بە بەرهەمەکانی تری فەرهاد، کۆتایی دێت. لە بەرگی پێشەوەی، بەزمانی کوردی تایتڵ و نوسەر، چاپ و دەزگاکە نووسراوە و بە وێنەیەکی فەرهاد لە بەردەم پەیکەرێک لە فەڕەنسا دیکۆڕ کراوە. کەچی بە زمانی فەڕەنسی لە بەرگی دواوە، تایتڵ و ناوی نووسەر نووسراون، بە وێنەیەکی فەرها لە پاریس رازاوەتەوە.
تایتڵ
لەبارەی تایتڵی کتێبەکە، فەرهاد وشەی نامەی لە تایتڵ بەکار هێناوە، کەچی لەناو ڕۆمانەکە ئاڵوگۆڕی نامەکان لە ڕێگای ڕێخراوە ناحکومیەکانی ئەوکاتی عەنکاوە، بە فاکس کراوە. کەواتا خۆی لە خۆیدا چەند فاکسێکە لەنێوان ڕۆژنامەنووسێکی فەڕەنسی و بەڕێوەبەرێکی فەڕەنسی لە پاریس ئاڵۆگۆڕ دەکرێت.
ناوەڕۆک
ناوەڕۆکی ئەم کتێبەی فەرهاد، لە ڕوانگەی ڕۆژنامەنووسێکی فەڕەنسی، باس لە جیاوازی کولتوری میللەتی کورد و میللەتانی ڕۆژئاوا دەکات. لێرەدا، مەبەست لە کولتور، بە مانا گشتییەکەییەتی: ((زمان، سیاسەت، نەریت، دین، نەژاد، شێوازی ژیان، ڕاگەیاندن، عەقڵیەت، ئێتنیک، مێژوو.....هتد)). بە شێوەیەکی تر، باس لە مێژوی کورد، دوو ئیدارەی، زۆنی سەوز و زەرد، زمان و نەریت، باڵا دەستی حزب بەسەر زانکۆکان و یەکە ئیداریەکان، عەقڵی دواکەوتووی بەرپرسان، بەفیڕۆدانی کات و گرنگ نەبوونی کات لە لای کورد، خولخواردنەوەی نەوە نوێکانی کورد لە هەمان ڕێچکەی نەوە کۆنەکانیانەوە، نەبوونی کتێبخانە و ئەرشیفی نیشتیمانی...هتد.  ڕوداوی کتێبەکە لە ساڵانی نووەدەکان تۆرمارکراوە، واتا دوای دروستبوونی یەکەم حکومەتی کوردی، لە نێوان زۆنی سەوز و زەرد ڕوویانداوە و ئەزموونکراون، ڕێک دوای چەند ساڵێک لە ڕاپەڕینی کورد لەعێراق.
ڕووداوەکان   
 ڕۆژنامەنووسێکی فەڕەنسی، بە ڕەچەڵەک ڕووسی ((فرێدریک بۆڵمۆندۆ))، کار بۆ تەلەفزیۆن و ڕۆژنامە فەڕەنسییەکان دەکات، لە ساڵانی نۆوەدەکان، دوای دروستبوونی حکومەتی کوردی لە هەرێمی کوردستانی عێڕاق، لە پاریسەوە دەگات بە هەولێر. بە ئامانجی رووماڵکرنی چەند هەوالێک، و ئاگابوون لە ڕووداوەکانی ئەو ناوچەیە، بۆ ماوەی سێ مانگ ئیقامە وەردەگرێت، بە گوێرەی کارەکانی لەم ماوەیە، کاری ڕۆژنامەوانی خۆی دەکات. لە هەمان کات لەگەڵ هاوکارەکەی ((کریستۆف کلۆدێل)) لە پاریس، دەست دەکات بە ئاڵوگۆڕی نامە و فاکس. هەرچییەک ڕۆژانە دەبینێت و ئەزموونی دەکات، بە جیاوازی پێکردنیان لەگەڵ کولتوری ڕۆژئاوایی، بە تایبەتی فەڕەنسی، لە نامە و فاکسەکان بۆ هاوکارەکەی دەگێڕێتەوە. ئەویش لە پاریس، لە گۆشەیەکی گۆڤاری "لو پوان" بڵاویان دەکاتەوە. بەمەش پۆختەیەکی ژیان و کولتوری ئەوکاتی میللەتی کورد و بەرپرسان، بە فەڕەنسییەکان دەگەینێت. ئیتر، تا کۆتایی، کتێبەکە، لە هەر بەشێک باس لە بابەتێکی کولتوری ئەوکاتی کورد دەکات و بە کولتووری ڕۆژئاوای بەراوردی دەکات.
بیرۆبۆچوونی کەسی
بەڵێ، ئەوەی ڕاستی بێت، بە خوێندنەوەی ئەم کتێبە، هەرکوردێک هەست بە خۆیی و میللەتەکەی خۆی دەکات، بەتایبەتی لە ڕووی کولتووریەوە، چۆن مرۆڤێک بە خوێندنەوەی کتێبە سایکۆلۆژییەکان هەست بە خۆی و هەلسوکەتەکانی دەکات، ئاواش کورد بە خوێندنەوەی ئەم کتێبە هەست بە کولتور و شێوازی ژیانکردنی دەکات. ئەوەش ئەوە نیشان دەدات کە فەرهات لەو کاتانە هەستی بە کولتوری نەتەوەکەی خۆی کردووە، زانیویەتی لە کوێ جیاوازی هەیە و لە کوێ کەمووکوڕی هەیە. من بە تەواوەتی هاوڕام لەگەڵی، زۆرێک لە دیاردەکان تا ئیستاش بوونیان هەیە، بۆ نموونە، نەبوونی ئەرشیفێکی نیشتیمانی، کتیبخانەیەکی نیشتیمانی، باڵا دەستی حزب بەسەر زانکۆکان و یەکە ئیدارییەکان، عەقڵی نەوەی کۆن و نەوەی نوێ لە کۆمەڵگا، ئەمانە تا ئێستاش هەر هەن و کاریان بۆ نەکراوە.  
لە ڕووی زمانەوەانییەوە، فەرهاد، زمانێکی تێکەڵی بەکارهێناوە، واتا لە پاڵ کوردییەکە وشەی عەربی و فارسی و فەڕەنسی و جار جارە ئینگلیزیش هەن. من پێموایە، هەرکەسێک بییەوێت بە زمانی کوردی کتێبێک بنووسێت، ئەوە زۆر ئەستەمە بتوانێت خۆی لە زمانی تێکەڵ بە دوور بگرێت، ئەمەش بە هۆی سروشتی زمان و ژێیۆپۆلیتیکی زماکەوەیە، بەڵام لە خالێک هاوڕانیم لەگەڵ فەرهەد، ئەویش ئەویە، پیتی (ص)ی هێناوەتە ناو زمانی کوردی، بۆ نموونە (صەد)، (لە صەدا صەد)، (صەدام)، بەو حەرفە نووسیووە، بەڵام لە کوردیدا، ئەو پیتەمان نییە، بۆیە من بە هەڵەی دەزانم، سیستەمی نووسینی  میللەتێک دەستکاری بکرێت و گۆڕانی بەسەردا بێت بۆ چەند وشەیەک، بەڵکو دەبێت وشەکان خۆیان، بە گوێرەی فۆنەتیک و پیتی زمانەکە، گۆڕانیان بەسەردا بێت و ببنە بەشێک لە زمانەکە، نەوەک زمانەکە ببێتە بەشێک لە وشەکان. 
لە ڕووی نووسین و وەرگێڕانەوە، ناڕوونییەک لە خاوەنداریەتی نووسینەکەدا، هەیە، ئایە نامەکان لە گۆڤاری لو پوان وەرگیراون و وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی؟ یان فەرهاد خۆی ئەم سیناریۆیەی وا دارشتووە؟ چونکە لە پوختەی کتێبەکە لە لاپەڕەی یەکەم، نووسراوە، کتێبەکە لێکۆڵینەوەیەکە، کەچی لە پیشکەشکردنەکە، نووسراوە، بەڕێوەبەری یو ئێن سروشتی ئەو نووسینەی بە فەرهاد بەخشیوە، بەڵام لە ناوەڕۆکی نامەکان، لە لاپەڕە (84) ڕۆژنامەنووسەکە دەڵێت گەر ڕۆژێک ئەم وتارەم وەرگێڕنە سەر زمانی کوردی سودێکی باشی بۆ کوردەکان خۆشیان دەبێت. کەواتە نووسراوەکە هی خۆیەتی یان وەرگێڕدراوە؟  
چەند وتیەیەکی جوان لە کتێبەکەدا
((ڕۆژهەڵاتییەکان چاویان بڕیوەتە ئاسمان، لەبەر ئەمەیە کە لە سەرەتای ژیانیانەوە چۆن بوونە هەر وا ماونەتەوە و لە جێی خۆیان چەقیون و پێشکەوتنیان بۆ نییە؛ بەڵام ڕۆژئاواییەکان چونکە دەزانن هۆی ژیانیان لەسەر ئەرزە، هیچ بەتەنگ ئاسمانەوە نین، چاویان بڕیوەتە دەوروپشتی خۆیان.... گۆران))

((ئەم دوو حزبە فەرمانڕەوایە، لە زۆنی هەولێر و سلێمانیدا، نەک هەر تەنیا نەیانتوانیوە ئاسەوارە کۆنەکانی رژێمی بەغدا لەسەر خۆیان بسڕنەوە و بێن سیستەمێکی نوێ بۆ پێکهاتەی وەزارەت و دەزگا و زانکۆ و بەڕیوەبەرایەتییەکەیان دابمەزرێنن، بەڵکو بەهێنانە ناوەوەی ئەو میکانیزمەی لە ئێرانەوە و لەلایەکی دیکەشەوە لە تورکیاوە سەپاوەتەوە سەریان، سەریان لە میللەتەکەی خۆیان و تەنانەت سەریان لە رووناکبیر و هونەرمەند و نووسەرەکانیشیان شێواندووە))

((ئایە ئەمە واتای چی دەگەینێ: بە درێژایی ئەو هەموو ساڵە، ئەو هەموو شتە دەمرێت و دەژیەتەوە، کەچی هیچ کتێبێک بڵاونەکرێتەوە کە گرنگ بێت یان ئاژاوەیەک بنێتەوە؟ ئایە ئەمە واتای ئەو ناگەینێت کە ئەو جیلەی پێشووی مردووە، بەو جیلەشەوە کە ئێستا لە ژیاندایە، نەژیاوە؟ لە وڵاتێکدا کە زەمانێکی زۆر بێت کتێبێکی باش و ئاژاوەگێڕی تێدا بڵاو نەکرابێتەوە، ئەمە مانای وایە کە خەڵکەکەی (یان بەلای کەمەوە نووسەر و هونەرمەند و ڕووناکبیرەکانی) نەژیاون؛ یانیش بەلای کەمەوە مانای وایە کە هیچیان بیر ناکەنەوە))

((ئەوەی چوو؛چوو. قەیناکە، بەڵام ئەمە بۆ تۆش جێگەی خەفەت نییە کە ئەم کوردستانە گەورەیە مۆزەخانەیەک و ئەرشیفخانەیەکی ئەوتۆی تێدا نەبێت بۆ ئەوەی بێگانەیەکی وەکو من (یان هیچ نەبێ خۆیان) ئاورێک  بدەنەوە و بزانن (هیچ نەبێ 65 ساڵ پێشتر) چۆن ژیاونو چۆن بیریان لە دنیا کردۆتەوە؟ ))

((پێم سەیرە دەڵێن 376 مزگەوت لەم شارە (هەولێر) هەیە؛ کەچی تەنیا یەک کتێبخانەی گشتی لێیە. ئەم تاقە کتێبخانە گشتییە بۆ نزیکەی یەک ملیۆن نفووسی ئەم شارەیە))

((مرۆڤی کورد و داهاتووی کوردستان پێویستە فیکر و فەلسەفە و زانستەکان رێبەرایەتییان بکات، نەک ئەو کەفوکوڵە عەنتیکانەی "شیعر"))

((کورد فەزڵی ئەورووپای، زیاتر لە فەزڵی دراوسێکانی، بەسەرەوە هەیە. دراوسێکانی کورد چیان بۆ کورد کردووە؟ جگە لە کوشتن و بڕین، جگە لە قەتلوعام و بێ بەری کردنیان؟ جگە لە ژێردەستەکردنی و ڕاهێنانیان بە ترس لە ئازادیی خۆیان؟ دەڵێن ئەستەمبۆڵ ئیستاش هەرچی بەڵگەنامەیەکی لەبارەی کوردەوە هەیە، قفڵی داوە و ڕێگە نادا نەک کورد بەڵکو غەیرەکوردیش بیانبینێ))

((هەولێر و سلێمانی دوو زۆنی لە یەکتر جیاوازن، هەر لایە و تایبەتمەندیی خۆیان هەیە: وەک ئەوەی لە حکومەتێکەوە بڕۆی بەرەو حکومەتێکی دیکە))

((لێرە، لە کوردستان، هەرگیز ناتوانی بڵێیت "سبەینێ، لە فڵان سەعات و دەقیقە، لە فڵان شوێن ئامادە دەبم، چونکە هەمیشە لەمپەرێک، کۆسپێک لەناکاو دێتە پێشەوە و ڕێگەت لێ دەگڕێت. ))

((لەم وڵاتەدا، بە هیچ شێوەیەک رێز لە "کات" ناکیرێ))

((کوردستان بەڕاستی ، وڵاتی نووستنی تواناکان، وڵاتی کوژرانی بەهرەکانە))

((ژیانی شەو لە کوردستان کوژاوەتەوە؟! مەبەستم لە کوژانەوەی ژیانی شەوە، کوژانەوەی گڵۆپ و ئەلیکتریک و کارەبا نییە؛ هەر ژیان خۆی، ژیانی مرۆڤی کورد، بە شەوان، کوژاوەتەوە! ژیان –خۆی ، بە واتای پڕ بە پێستی وشەکە، ژیان بە شەوان لە کوردستاندا، کوژاوەتەوە! یەعنی، دەتوانم بڵێم: مرۆڤی کورد بە شەوان، لە کاتژمێر شەشی ئیوارەوە تا حەوتی بەیانییەکەی ڕۆژی دووەم، دەمرێ. ناژیت. ئێمە لە ئەوڕووپا، جوانترین ئەو ژنانەی دەیانناسین، بە شەو دەیانناسین. ئێمە لە ئەوڕووپا، خۆشترین کاتەکانی ئیسراحەتمان و زۆربەی گفتۆگۆکانمان هەر بە شەوانە. ئێمە لە ئەوڕووپا، زۆربەی ئەو شانۆگەرییانەی دەیانبینین و ئەو فلیمانەی سوود و چێژیان  لێ وەردەگرین، هەر لە کاتی ژیانی شەوانە))

((لە کولتووری ڕۆژئاوادا، کوڕ کاتێ دەگاتە تەمەنی 17- 18 ساڵ، ئیتر لە هەڵبژاردن و بڕیارەکانی خۆیدا ئازادە، کەچی لێرە – لە ڕۆژهەڵات ـ کوڕ پابەندی گیرفان و عەقڵ و بڕیاری و هەڵبژاردنەکانی باوکییەتی. خۆش لەوەدایە، گەلێک لە ڕووناکبیرانەی تەمەنیان لەنێوان 20-30 سالیدایە، وتار دژی باوکسالاری بڵاودەکەنەوە: کەچی لە ماڵەوە جەسارەت ناکەن جگەرەیەک لە حزووڕی باوکیان بکێشن))

((ڕۆژئاوا هی کوڕە، بەڵام ڕۆهەڵات هی باوکە، چارەنووسی ڕۆژئاوا هەمیشە بەدەستی کوڕ (بەدەستی جیلی نوێ) بەڕێوەدەچێت، بەڵام چارەنووسی ڕۆژهەڵات هەمیشە لەدەستی باوک (لەدەستی جیلی کۆن) دەمێنێتەوە. 
بەکورتی: لە ململانێی عەقڵی کۆن و عەقڵی نوێدا، لە ململانێی زەوقی کۆن و زەوقی نوێدا، ڕۆژئاوا پێشدەکەوێت و ڕۆژهەڵات هەر دەمێنێتەوە. ئەوەیە ئیتر، تاکەکەس ((کوڕ)) لە ڕۆژهەڵاتدا تا هەتایە لەژێر نێڵی نەسلی کۆندا، دەڕزێتەوە))

((لە گۆشەی پێشوودا باسی ئەوەم کرد کە کوڕ ـ خۆی بێ جەسارەت و دەستوپێ سپییە، توانای ئەوە نییە بزانێت بتوانێت یاخی ببێت و گۆڕانکارییەکان بکات. لەوانەیە لەمەشدا دیسان خەتا خەتای نەسلی کۆن (باوەکەکان) بێت کە کوڕەکان و نەسلی نوێیان وا ڕاهێناوە کە لە سەربەستیی خۆیان بترسن، نەوێرن تەنانەت بیریش لە خۆشکرنی ژیانی خۆیان بکەنەوە، کوردستان، ڕاستە، نەسلێکی کۆن و عەقڵێکی کۆن بەڕێوەی دەبات؛ بەڵام هاوزەمانی ئەمە نەسلێکی نۆێ و عەقڵێکی نوێی ئەوتۆش تازە خەریکە دەرکەتووە کە بای ئەوەندەی لە دەست دێتەدەر کە بتوانێ ئومێدی داهاتوو بێت))

(( کوردەکان خۆیان پەندێکی پێشینانیان هەیە دەڵێت "سەری دوو بەرانان لەناو مەنجەڵێکدا ناکوڵێ". ئەمە لە کاتێکدا کە کوردستان ئەمڕۆ لەوە دەچێ نەک سەری دوو بەران بەڵکو سەری پێنچ شەش بەانی پێکەوە تێدا دەکوڵێ: کۆن و نوێ لەیەک کاتدا، پیر وگەنج لە یەک کاتدا، شارستان و گوندی لە یەک کاتدا، ئەوڕووپادیدە و عەشایەرێک لە یەک کاتدا...))

((بە کورتییەکەی: شاری سلێمانی ژنێکی جاحێڵی دڵتەڕە، گۆرانی ڕەنگین دەڵێت و سەما دەکا؛ کەچی هەلێر پیاوێکی تەمبەڵ و بێ تاقەتە، هەزاران ساڵە لەسەرپشت ڕاکشاوە و هیچ ناکا تەنیا تەماشای منارە قیتەکەی خۆی دەکات و باوێشک دەدا...))

((دەڵێن تا ئیستاش سەرۆک پەرلەمانی کوردستان بە سەرکردەی حزبێکی باڵادەستی کوردستان دەڵێ " سەرۆک!"؛ هەروەها دەڵێت تا ئیستاش لە ڕۆژی زانکۆدا سەرۆک حزبەکان دەچن سەرپەرشتیی ڕۆژی زانکۆ دەکەن. بەکورتییەکەی: حزب لە کوردستاندا دەستی درێژ کردۆتە ناو زانکۆ و دەزگا جۆراوجۆرەکان و تەنانەت پەرلەمانیش))

فەرهاد پیرباڵ